Vấn đề phân loại rác ở Việt Nam đang được coi là một vấn đề nóng. Rác thải không phải là thứ hoàn toàn bỏ đi, vô giá trị, rác thải là một tài nguyên cần được khai thác và sử dụng một cách hiệu quả phù hợp với điều kiện hiện tại của mỗi địa phương.

Rác (hay còn gọi là chất thải) không còn xa lạ gì với chúng ta. Mỗi một hoạt động của cuộc sống con người đều sinh ra rác và con người ngày càng có xu hướng thải ra nhiều rác và với thành phần phức tạp hơn. Căn cứ vào đặc điểm của chất thải ta có thể phân loại thành 3 nhóm lớn: chất thải rắn hữu cơ (từ rau, hoa, quả hư hỏng tại các chợ đầu mối, thức ăn thừa, nhà bếp, xác chết động vật..), chất thải rắn vô cơ (từ sách vở cũ, chai nhựa, các vật dụng từ kim loại, phế thải xây dựng..), chất thải nguy hại (từ các đồ dùng điện tử, các hoạt động y tế..).
 
Xử lý rác thải đang là vấn đề nóng cần giải quyết hiện nay 

Vấn đề phân loại rác đang được thực hiện ở nhiều nơi và theo nhiều cách khác nhau. Trên đường phố không khó để thấy những băng rôn, khẩu hiệu kêu gọi mọi người phân loại rác; trên ti vi cũng tràn ngập những bản tin, phóng sự về vấn đề phân loại rác nhưng chưa thực sự có hiệu quả khả quan. Với quan điểm chất thải là thứ bỏ đi, là gánh nặng của xã hội đã làm cho những người thải ra rác có thái độ thờ ơ và không ý thức được việc thải rác như thế nào là đúng vì thế việc rác thải gây ô nhiễn môi trường, gây mất mỹ quan, đặc biệt là nguyên nhân gây một số bệnh ở người vẫn đang tiếp tục diễn ra và chưa có cách giải quyết dứt điểm.

Lấy ví dụ thực trạng ở tỉnh Lào Cai, tổng lượng rác trên địa bàn tỉnh là khoảng 400 tấn/ngày. Trong đó, rác đô thị chiếm 177 tấn/ngày (tức 44,25%). Khối lượng rác có 65% - 90% rác có nguồn gốc hữu cơ. Phần lớn lượng rác này được thu gom – vận chuyển – xử lý bằng chôn lấp hoặc đốt trong lò đốt rác. Theo tính toán trong 400 tấn rác/ngày có 300 tấn hữu cơ. Chi phí xử lý cho mỗi tấn rác mất 350.000 đồng/tấn. Để xử lý 300 tấn sẽ mất khoảng 1 tỷ đồng/ngày. Chưa kể ta phải mất thêm diện tích chôn, lấp và ôn nhiễm môi trường khá nặng nề.

Rác thải được coi là “tài nguyên” cần được khai thác và sử dụng

Với thành phần chủ yếu là chất hữu cơ (chiếm 50% – 75%), rác thải đô thị là nguồn nguyên liệu sản xuất vi sinh thân thiết với môi trường, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp vừa không gây tác động xấu đến môi trường vừa có thể cải tạo được một số vùng đất chết. Đối với rác vô cơ có 15% - 25% thành phần từ các nguồn nguyên liệu khác nhau như giấy, nhựa, ni lông, cao su, thủy tinh, kim loại... hầu hết các thành phần này đều có thể thu hồi, tái chế thành nguyên liệu sản xuất cho nhiều sản phẩm khác nhau có ích cho xã hội.

Các chất thải hữu cơ là nguyên liệu tạo khí metan, các chất thải dầu mỡ, rác vô cơ khó phân hủy bao gồm lốp xe, bao nilon, vỏ mì tôm,... là những nguyên liệu dùng làm chất đốt tạo ra nhiệt sản xuất ra điện năng phục vụ cho đời sống của con người. Vì thế rác thải được coi là “tài nguyên” cần được khai thác và sử dụng một cách hiệu quả và phù hợp.
 
Nhà máy xử lý rác thải tại thành phố Lào Cai. 

Phân loại rác chính là bước đầu tiên trong quy trình xử lý rác thải mà tất cả mọi người đều có thể thực hiện giúp tích kiệm thời gian cho trung tâm thu gom và xử lý rác thải. Bên cạnh đó, quá trình xử lý rác thải bằng nhiệt cũng thải ra một lượng lớn khí CO2 – nguyên nhân dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu. Vì vậy, giảm lượng rác thải cần đốt cũng là cách giảm lượng CO2 cũng như các loại khí độc khác.

Ngoài ra phân loại rác thải còn để tái chế, sản xuất phân hữu cơ compost; xử lý đúng cách từng loại rác vứt đi; tạo công ăn việc làm; làm giảm lượng rác thải ra môi trường; hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Đồng thời tiết kiệm chi phí xử lý và tiết kiệm tài nguyên cho thế hệ mai sau.

Muốn làm được như vậy trước tiên cần thay đổi nhận thức và thói quen của con người đối với rác thải không còn mặc nhiên coi nó là đồ bỏ đi nữa. Cần phát huy tối đa hiệu quả của các phương tiện truyền thông tin đại chúng trong việc giáo dục làm thay đổi, nâng cao nhận thức về quản lý và sử dụng rác thải, coi rác thải là tài nguyên trong chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia.